Włoskie słowa są powszechnie używane w notacji muzycznej, aby poinstruować muzyków, jak powinni wykonywać dany utwór. Terminy te zostały wprowadzone przez włoskich kompozytorów w XVII wieku i od tamtego czasu rozprzestrzeniły się na resztę świata.

1. Tempo

Lista oznaczeń tempa. Podana liczba uderzeń na minutę (BPM) jest tylko wskazówką. W muzyce współczesnej, oznaczenie liczby uderzeń na minutę dla metronomu (np. ♩= 120) może uzupełnić lub zastąpić oznaczenie tempa.

Termin Znaczenie BPM
adagietto raczej wolno, trochę szybciej niż adagio 72-76
adagio wolno 66-76
allegretto dość szybko, trochę wolniej niż allegro 112-120
allegrissimo bardzo szybko, szybciej niż allegro 172-176
allegro szybko 120-168
allegro moderato umiarkowanie szybko, trochę wolniej niż allegro 116-120
andante w tempie chodzenia 76-108
andante moderato umiarkowane tempo chodzenia, szybciej niż andante 92-112
andantino umiarkowane tempo, lekko szybciej niż andante 80-108
grave bardzo wolno 25-45
larghetto raczej wolno i szeroko, lekko szybciej niż largo 60-66
larghissimo ekstremalnie wolno, wolniej niż largo 25 i poniżej
largo bardzo wolno i szeroko 40-60
lento wolno 45-60
moderato umiarkowanie 108-120
prestissimo ekstremalnie szybko, szybciej niż presto 200 i więcej
presto bardzo szybko 168-200
vivace szybko i żywo 140-176
vivacissimo bardzo szybko i żywo, szybciej niż vivace 172-176

Zmiany tempa

Lista zmian tempa. Po słowach opisujących stopniowe zmiany mogą zostać dopisane myślniki wskazujące, jak długo ma trwać zmiana, np. "rit.  _  _  _".

Termin Skrót Znaczenie
a piacere przyjemnie, tempo może być wybrane przez wykonawcę
a tempo powrót do poprzedniego tempa
rallentando rall. coraz wolniej
ritardando rit., ritard. coraz wolniej
ritenuto riten. od razu wolniej
rubato w swobodnym tempie, bez stałego pulsu
stringendo coraz szybciej, dosłownie “ścieśniając”
accelerando accel. coraz szybciej

2. Dynamika

Lista oznaczeń dynamicznych. Oznaczenia są względne i nie odnoszą się do konkretnych poziomów głośności. W przeciwieństwie do innych oznaczeń po włosku oznaczenia dynamiczne są zwykle zapisane poniżej pięciolinii lub umieszczone pomiędzy dwoma pięcioliniami w zapisie na dwóch pięcioliniach (np. na fortepian).

Termin Symbol Znaczenie
pianississimo ppp tak cicho, jak to możliwe
pianissimo pp bardzo cicho
piano p cicho
mezzo piano mp umiarkowanie cicho
mezzo forte mf umiarkowanie głośno
forte f głośno
fortissimo ff bardzo głośno
fortississimo fff tak głośno, jak to możliwe

Zmiany dynamiczne

Lista zmian dynamicznych. Oznaczenia graficzne (Crescendo Diminuendo) są stosowane dla zmian dynamicznych na przestrzeni do kilku taktów, a skróty cresc. i dim. dla zmian na dłuższych odcinkach. Po słowach opisujących zmianę mogą zostać dopisanie myślniki wskazujące czas jej trwania.

Termin Symbol Znaczenie
crescendo cresc. lub Crescendo coraz głośniej
diminuendo dim. lub Diminuendo coraz ciszej
fortepiano fp głośno, a potem nagle cicho
sforzando, forzando, szforzato sfz, sf lub fz nagle zaakcentować (stosowane dla pojedynczej nuty lub akordu)
rinforzando rfz lub rf wzmocnić (stosowane dla nuty, akordu lub frazy muzycznej)

3. Techniki

Lista powszechnie używanych technik wykonawczych. Pojęcia sugerują muzykowi użycie określonej techniki, aby uzyskać pożądane brzmienie.

Termin Skrót Znaczenie
arpeggio arp. dźwięki składowe akordu są grane jeden po drugim, a nie jednocześnie
glissando gliss. płynny ześlizg pomiędzy dwoma dźwiękami po wszystkich możliwych dźwiękach pomiędzy nimi
legato płynne przejście pomiędzy dźwiękami
mano destra m.d. prawa ręka
mano sinistra m.s. ewa ręka
con sordino z tłumikiem lub (na fortepianie) bez prawego pedału
senza sordino bez tłumika lub (na fortepianie) z prawym pedałem
pizzicato pizz. struna szarpana palcem a nie grana smyczkiem
portamento port. płynne przejście od jednej nuty do drugiej (na instrumentach strunowych technika pomiędzy glissando a legato)
tutti wykonane przez cały zespół
staccato stacc. skrócone i odseparowane od siebie dźwięki
staccatissimo staccatiss. skrócone i ostro odseparowane od siebie dźwięki
vibrato szybka wielokrotna zmiana wysokości dźwięku (na instrumentach strunowych uzyskiwana poprzez szybki wahadłowy ruch nadgarstka lewej ręki)

4. Nastroje

Lista najbardziej powszechnych określeń nastroju. Pojęcia pomagają wykonawcy oddać nastrój utworu, stosując zmiany tempa, dynamiki i artykulacji.

Term Znaczenie
agitato niespokojnie
animato żywo
cantabile śpiewnie
con amore z miłością
con brio z życiem
con fuoco dosł. z ogniem, żywiołowo
con moto ruchliwie
dolce słodko
doloroso boleśnie
energico energicznie
espressivo uczuciowo
grazioso z wdziękiem
leggiero lekko
maestoso majestatycznie
marcato wyraziście, akcentując
risoluto zdecydowanie, śmiało
scherzando dowcipnie
sostenuto wstrzymując
tenuto przetrzymując
tranquillo spokojnie

5. Powtórki

Lista oznaczeń powtórzeń w utworze. Poniższe pojęcia są stosowane jako oznaczenia miejsc, które należy powtórzyć.

Termin Symbol Znaczenie
Fine koniec utworu
Coda Coda końcowa sekcja utworu
Segno Segno początek lub koniec powtórki
Da Capo D.C. powtórzyć od początku
Da Capo al Fine D.C. al Fine powtórzyć od początku do słowa Fine
Da Capo al Coda D.C. al Coda powtórzyć od początku do znaku Coda (czasem zastąpionego oznaczeniem To Coda), następnie przejść do końcowej sekcji Coda
Da Capo al Segno D.C. al Segno powtórzyć od początku do znaku Segno
Dal Segno D.S. powtórzyć od znaku Segno
Dal Segno al Fine D.S. al Fine powtórzyć od znaku Segno do słowa Fine
Dal Segno al Coda D.S. al Coda powtórzyć od znaku Segno do znaku Coda (czasem zastąpionego oznaczeniem To Coda), następnie przejść do końcowej sekcji Coda

6. Ogólne

Lista pojęć ogólnych. Pojęcia używane zwykle w zestawieniu z innymi określeniami, np. allegro molto (bardzo szybko) i con amore (z miłością).

Termin Znaczenie
ad libitum swobodnie (często odnosi się do tempa lub stylu)
assai bardzo
con z
ma ale
ma non tanto ale nie bardzo
ma non troppo ale nie zanadto
meno mniej
molto bardzo
non nie
più więcej
poco mało
poco a poco stopniowo
senza bez
simile podobnie
subito nagle